Kierownicy Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej w Poznaniu 1921 - 2009

1921-1939 Stefan Horoszkiewicz

Powstanie Zakładu Medycyny Sądowej w Poznaniu było chronologicznie związane z odrodzeniem się niepodległej Polski w 1918 r. Poznański Zakład powołano w październiku 1921 r., i wszedł on obok innych placówek naukowo - badawczych, w skład powstałego w 1919 r. Uniwersytetu Poznańskiego. Pierwszym kierownikiem w latach 1921-1939 był prof. dr med. Stefan Horoszkiewicz (1874-1945) – uczeń wybitnego uczonego prof. Leona Wachholza z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Wielką zasługa profesora Stefana Horoszkiewicza w tym okresie była szybka i sukcesywna rozbudowa bazy dydaktyczno – usługowej i kadrowej, która umożliwiła rozpoczęcie samodzielnej, specjalistycznej pracy naukowo – badawczej, a w szczególności usługowej dla makroregionu wielkopolskiego. Pomimo początkowych trudności organizacyjnych poznański Zakład Medycyny Sądowej już w latach trzydziestych dorównywał najlepszym tego typu renomowanym ośrodkom w kraju i zagranicą, a jego dorobek naukowo – badawczy okresu międzywojennego był znaczący i powszechnie uznany za modelowy w skali międzynarodowej.

1939-1945 Albert Ponsold

W okresie okupacji hitlerowskiej w 1939 r. polski Uniwersytet Poznański uległ likwidacji, po czym w 1941 r. w jego miejsce utworzono Reichsuniversität Posen, a kierownictwo nad istniejącym w nim Zakładem Medycyny Sądowej do końca okupacji sprawował niemiecki profesor medycyny i oficer Luftwaffe Albert Ponsold. Po wojnie, od roku 1948, aż do swojej emerytury w 1968 roku, pracował w Zakładzie Medycyny Sądowej w Münster. Zmarł w 1983 roku.

1945-1946 Stanisław Łaguna

W wyniku działań wojennych Zakład doznał poważnych zniszczeń, lecz znacząca część jego majątku przetrwała dzięki ofiarności personelu polskiego. Zakład w latach 1945 – 1946 reaktywował jego krótkotrwały kierownik dr med. Stanisław Łaguna (przedwojenny asystent i adiunkt zmarłego pod koniec wojny prof. Stefana Horoszkiewicza).

1946-1951 Sergiusz Schilling-Siengalewicz

Od 15.1.1946 r. na stanowisko kierownika Katedry Medycyny Sądowej został powołany z urzędu profesor Sergiusz Schilling-Siengalewicz (1887-1951), który w latach 1924-1939 był kierownikiem Katedry Medycyny Sądowej Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Znaczącym miernikiem osiągnięć w kształceniu kadry naukowej Katedry są uzyskane stopnie i tytuły naukowe oraz funkcje jakie wychowankowie z tego okresu poznańskiego zakładu pełnili w przeszłości lub pełnią obecnie:

- dr med. Halina Seyfriedowa prof. zwyczajny, kierownik Zakładu Serologii Instytutu Hematologii w Warszawie
- dr med. Stefan Raszeja prof. zwyczajny, kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Gdańsku, dziekan Wydziału Lekarskiego i rektor tejże Uczelni
- dr med. Tadeusz Marcinkowski prof. zwyczajny, kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie
- dr prawa, lek. med. Józef Radzicki prof. prawa na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
- dr med. Henryk Kopczyk kierownik Zakładu Patomorfologii Szpitala ZOZ w Zakopanem
- dr med. Andrzej Kruger kierownik Zakładu Medycyny Sądowej w Bydgoszczy
- dr med. Władysław Widy docent, kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej w Warszawie
- dr med. Ryszard Fidelski kierownik Zakładu Patologii Ogólnej i Doświadczalnej WAM w Łodzi
- dr med. Stanisław Łaguna prof. przy Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej A.M. w Warszawie

W 1948 r. dzięki intensywnym zabiegom prof. Siengalewicza przy Katedrze Medycyny Sądowej powstał Ośrodek Toksykologii Przemysłowej, pierwsza tego typu placówka w Polsce, która dała początek myśli tworzenia innych jednostek, m. in. medycyny pracy. Zakres specjalistycznych – toksykologicznych zainteresowań naukowych profesora Siengalewicza zapoczątkował serię powojennych monografii o dużym zapotrzebowaniu dydaktycznym, cieszących się dużym powodzeniem przez szereg kolejnych lat: monografia „Toksykologia” (pierwsze wydanie ukazało się w latach 1933-1935, a kolejne w 1947) oraz „Zarys medycyny sądowej i toksykologii” z 1950 r. W roku 1950 Katedra i Zakład Medycyny Sądowej rozpoczyna działalność w ramach nowej struktury organizacyjnej, po utworzeniu Akademii Medycznej.

1950-1985 Edmund Chróścielewski

W latach 1950 – 1985 kierownictwo Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Poznaniu sprawował dr med. (od 1966 profesor) Edmund Chróścielewski (1914-1998). W okresie działalności prof. E. Chróścielewskiego w Zakładzie nastąpił znaczący, liczbowy rozwój kadry samodzielnych pracowników naukowych, wywodzących się spośród osób zatrudnionych w Katedrze; w tym czasie habilitacje ukończyli przyszli profesorowie: Halina Seyfriedowa (1961 r.), Stefan Raszeja (1963 r.), Tadeusz Marcinkowski (1964), Zygmunt Przybylski (1977 r.), Roman Wachowiak (1982 r.). Z inicjatywy i przy współudziale prof. E. Chróścielewskiego w Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej w Poznaniu obok rozwoju podstawowego kierunku badawczego – tanatologii i orzecznictwa sądowego utworzono wydzielone pracownie : Hematologiczno – Serologiczną (1978) i Analizy Chemicznej Związków Chemicznych i Dopingowych (1983). Wśród zainteresowań i wyjątkowo licznych kierunków realizowanej pracy naukowo – badawczej prof. E. Chróścielewskiego należy wyróżnić problematykę martyrologii i okupacji hitlerowskiej, dziejów tajnego nauczania medycyny i farmacji, problemów etyczno – moralnych eksperymentów i badań medycznych na ludziach, czy sądowo – lekarskich aspektów rekonstrukcji zbrodni katyńskiej. Powyższa tematyka badawcza ma wyjątkowy wymiar, zarówno osobistych przeżyć Profesora jako uczestnika czynnej walki z okupantem, jak również wyjątkową wartość społeczną, stanowiącą przysłowiową „arkę przymierza” między dawnymi a nowymi czasami, służącą refleksji i patriotycznemu wychowaniu kolejnych pokoleń Polaków. Uzupełnieniem szerokiej działalności publikacyjnej tego okresu były liczne monografie książkowe dla potrzeb dydaktycznych i szkoleniowych: E. Chróścielewski, H. Seyfriedowa „Sekcja Zwłok płodu i noworodka” (1956); E. Chróścielewski, T. Marcinkowski „Śmiertelne powikłania po zastosowaniu antybiotyków” (1946, 1996); E. Chróścielewski, S. Raszeja „Zarys techniki sekcji zwłok z uwzględnieniem metodyki sądowo – lekarskiej” (1961, 1970).

1985- 2007 Zygmunt Przybylski

W latach 1985-2007 kierownikiem Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej w Poznaniu został profesor dr hab. med. Zygmunt Przybylski, zatrudniony tu od 1963 r. – absolwent Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Poznaniu (1962), dr med. (1967), dr hab. (1977), prof. nadzw. (1986), prof. zw. (1995). W latach 1977 – 1985) pełnił obowiązki kierownika Pracowni Serohematologicznej. Aktywność zawodowa prof. Zygmunta Przybylskiego dotyczyła ważnego okresu nowych wyzwań stawianych medycynie sądowej w zakresie wiązania teorii z praktyką oraz korzystania z nowych osiągnięć i technik badawczych różnych dziedzin medycyny. W latach 70-tych prof. Z. Przybylski rozpoczął badania nad polimorfizmem układów w grupach krwi i ich przydatnością w ekspertyzach sądowo – lekarskich. W roku 1979 jako pierwszy w Polsce wprowadził układ HLA (zgodności tkankowej) w procesie ustalania spornego ojcostwa (udostępnił wszystkim pozostałym zakładom medycyny sądowej); w zakresie możliwości badawczych uwzględnił dodatkowo polimorfizm genetyczny i jego przydatność w ekspertyzach serologicznych, oraz zagadnienia częstości genotypowych, fenotypowych i haplotypowych HLA w różnych jednostkach chorobowych. W kolejnym etapie działalności naukowej prof. Z. Przybylskiego należy wymienić badania cytogenetyczne, uwzględniające polimorficzne cechy chromosomów człowieka. Rozwój biologii molekularnej był dla niego inspiracją do utworzenia Pracowni Hemogenetycznej, która jako pierwsza w kraju wydała opinię w zakresie spornego ojcostwa, uwzględniającą wynik badania DNA. Znaczącą pozycją w działalności prof. Z. Przybylskiego jest jego zaangażowanie w utworzenie jedynej w kraju, Pracowni Antropologicznej, realizującej szeroki zakres badań identyfikacyjnych, głownie tożsamości zwłok i osób podejrzanych. Wśród jego innych zainteresowań badawczych należy wymienić szereg specyficznych dla medycyny sadowej zagadnień, m. in. problemy prawa medycznego - błąd lekarski a odpowiedzialność karna, cywilna i zawodowa, problemy etyczne oraz zagadnienia życia i śmierci regulowane przez prawo i rozpatrywane przez wymiar sprawiedliwości. W okresie swej działalności zawodowej był też aktywnie zaangażowany na polu dydaktycznym oraz w szkoleniu podyplomowym, pełniąc obowiązki dziekana (1978 – 1989) Wydziału Pielęgniarskiego AM w Poznaniu, a od roku 1985 jest przewodniczącym Uczelnianej Komisji Bioetycznej. W latach 1987 – 1995 (przez trzy kadencje) oraz w latach 2001-2007 (przez dwie kadencje) pełnił funkcję Prezesa Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii (zorganizował VIII Zjazd PTMSiK w Poznaniu w 1987 r.). Niezależnie od podstawowej działalności naukowo - badawczej i dydaktycznej prof. Zygmunt Przybylski był zawsze aktywnie zaangażowany w działalność Uczelnianego Klubu i Zarządu Środowiskowego Akademickiego Związku Sportowego. Znaczącym wyróżnieniem i uznaniem sportowych zainteresowań prof. Z. Przybylskiego jest jego wieloletnie członkostwo w Światowej Komisji Medycznej Federacji Sportu Akademickiego (FISU – Member of Medical Comission of International University Sport Federation - od 1972 r. do chwili obecnej).

2007- 2009 Roman Wachowiak

W latach 2007-2009 kierownikiem Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej w Poznaniu został profesor dr hab. n. med. Roman Wachowiak, zatrudniony tu od 1980 r. Od 1983 r. pełnił obowiązki kierownika Pracowni Analizy Chemicznej Związków Toksycznych i Dopingowych. Profesor R. Wachowiak - absolwent Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej w Poznaniu (1962), dr farmacji (1970), dr hab. z zakresu chemii i analizy leków (1982), prof. dr hab. n. med. (1998), w latach 1962-1980 był pracownikiem naukowo-dydaktycznym Katedry i Zakładu Chemii Farmaceutycznej, Chemii Leków Wydziału Farmaceutycznego AM w Poznaniu. W okresie pracy zawodowej odbył liczne naukowe staże krajowe oraz zagraniczne: University of Wisconsin, Madison – USA (1978), Institut für Gerichtliche Medizin, Institut für Toxicologie Universität Tübingen (1986), Institut für Rechtsmedizin der Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf (1992). Instytut Medycyny Sądowej w Tbilisi (Gruzja – 1989), które okazały się przydatne w organizacji i realizacji nowoczesnej działalności naukowo – badawczej i dydaktycznej, którą charakteryzuje uniwersalizm, niezbędny w programach badawczych Medycyny Sądowej. Doceniając znaczenie krajowych i zagranicznych kontaktów naukowych jako ważnego czynnika twórczej inspiracji i konfrontacji własnych programów badawczych prof. Roman Wachowiak prezentował ok. 100 doniesień naukowych o profilu interdyscyplinarnym. Na szczególne podkreślenie w działalności organizacyjnej prof. dra R. Wachowiaka zasługuje jego wieloletnie zaangażowanie w rozwój bazy aparaturowej, którą aktualnie tworzą systemy: GC – „headspace” , GC/MS, LC/MS/MS, spektrofotometrii UV/VIS, IMMUNO-CHEM-ELISA, zapewniające niekwestionowany standard pracy naukowo-badawczej, a przede wszystkim usługowej. W latach 1980 – 2010 w Katedrze i Zakładzie nastąpił znaczący postęp w wyposażeniu laboratoryjnym i aparaturowym, warunkującym możliwość wykonywania badań i ekspertyz toksykologicznych na najwyższym poziomie, zgodnie z trendami światowej organizacji TIAFT – The International Association of Forensic Toxicologists. Realizowany program naukowo – badawczy dotyczy wykorzystania nowoczesnej diagnostyki chemicznej w medycynie sądowej w zakresie szeroko pojętej analizy toksycznych związków chemicznych, głównie leków, środków dopingowych i psychoaktywnych oraz alkoholi w materiale biologicznym. Szczególnie dotyczy to oceny zagrożeń związanych z patologią społeczną (narkomania, lekomania, alkoholizm oraz toksyczne oddziaływania ekologiczno – środowiskowe). Za szczególnie ważne w pracy prof. Romana Wachowiaka, należy uznać jego zaangażowanie w stworzeniu toksykologicznego modelu działalności opiniodawczej dla potrzeb organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Zakres możliwości opiniodawczej dotyczy oceny stanu trzeźwości kierowców (alkohol, środki psychoaktywne), błędów medycznych związanych z farmakoterapią, zagrożeń zdrowia i życia w następstwie kryminalnego użycia leków, narkotyków, środków dopingowych oraz innych niebezpiecznych związków chemicznych. Realizowana działalność opiniodawcza ogranicza się nie tylko do regionu wielkopolskiego, ale ma wymiar ogólnopolski. W wykazie działalności publikacyjnej prof. Romana Wachowiaka, należy wyróżnić autorstwo rozdziałów w monografiach, które mają charakter dydaktyczno – szkoleniowy: „Podstawy Higieny”, Volumed, Wrocław 1997, red. J. Marcinkowski, „Współczesna Toksykologia”, PZWL, Warszawa 2004, red. J. Sieńczuk, „Osiągnięcia w chemii leków”, Kontekst, Poznań 2007, red. A. Jelińska, B, Marciniec,„Forensic Medicine – Lecture and Seminar Notes” – dostępna w systemie „on – line” Uniwersytetu Medycznego w j. angielskim, pod red. R. Wachowiaka – koordynatora kursów programu anglojęzycznego z przedmiotu forensic medicine (od 1993 r.) oraz Internetowa Prezentacja „on – line” www.zielona-gora.po.gor.pl, która dotyczy problemów interpretacyjnych z zakresu toksykologii sądowej, przydatnych w postępowaniach przygotowawczych (Prokuratury, Policja) i sądowych (Sądy Powszechne).